Rapport: De Belgische terugkeerwoningen, een volwaardig, kindvriendelijk en doeltreffend alternatief voor detentie?

Wereldwijd waren er nog nooit zoveel ontheemden als vandaag. Een groot deel van deze mensen loopt het risico om in het kader van zijn of haar migratieprocedure in detentie te belanden, zij het bij het indienen van een verzoek om internationale bescherming of in het kader van een terugkeerprocedure. Dit roept ernstige vragen op in termen van eerbiediging van de mensenrechten.

Detentie heeft grote gevolgen voor het welzijn van de betroffen personen, zeker in het geval van kwetsbare personen zoals kinderen. Bovendien is detentie van kinderen om migratieredenen volgens het VN-Kinderrechtencomité een schending van hun rechten en in strijd met het belang van het kind. Staten moeten daarom op zoek gaan naar alternatieven voor detentie, te begrijpen als “elke wet, elk beleid of elke praktijk waarbij personen in de gemeenschap kunnen verblijven, zonder dat zij om migratiegerelateerde redenen in hechtenis worden genomen”. In dit rapport ligt de focus op een specifiek alternatief met betrekking op gezinnen met kinderen: de open woonunits, beter bekend als de terugkeerwoningen.

Deze terugkeerwoningen werden in 2008 opgericht na een veroordeling en in het vooruitzicht van twee verdere veroordelingen door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens voor de opsluiting van migrantenkinderen in onaangepaste omstandigheden. In deze woningen worden gezinnen met kinderen vastgehouden na een kennisgeving van een beslissing tot vasthouding. De vastgehouden gezinnen hebben zeer verschillende profielen, gaande van gezinnen in een terugkeertraject tot gezinnen die zich pas recentelijk aan de grens gemeld hebben en eventueel een verzoek tot internationale bescherming hebben ingediend.

Sinds hun oprichting werden de terugkeerwoningen nooit op een grondige en onafhankelijke manier geëvalueerd. Dit rapport had tot doel om de terugkeerwoningen tegen het licht te houden en te evalueren of deze volgens het theoretisch kader van de International Detention Coalition voldoen aan de criteria voor volwaardige en doeltreffende alternatieven voor detentie, met name respect voor de fundamentele rechten, betrokkenheid bij migratieprocedures en kostenefficiëntie, met specifieke aandacht voor waarborgen omtrent kinderrechten.

Dit rapport moet als uitgangspunt voor verder onderzoek gezien worden, idealerwijs in het kader van een permanente opvolgingscommissie van het terugkeerbeleid en de regelmatige publicatie van cijfers over het Belgische terugkeerbeleid, inclusief alle alternatieven voor detentie.

Raadpleeg het rapport en een samenvatting van het rapport en de erin opgenomen aanbevelingen.