Terugkeer

Inhoud van deze pagina:

What's in a name: vrijwillige terugkeer, gedwongen terugkeer, terugdrijvingen, inreisverbod

Vrijwillige terugkeer

Programma's voor begeleide terugkeer

 

What's in a name: vrijwillige terugkeer, gedwongen terugkeer, terugdrijvingen, inreisverbod ... 

De verplichting tot terugkeer wordt door de overheid opgelegd aan elke persoon die zich in België bevindt en niet (langer) voldoet aan de voorwaarden die gesteld worden aan zijn verblijf. Gezinnen met minderjarige kinderen zonder wettig verblijf moeten dus terugkeren naar hun land van herkomst of een derde land waar ze verblijfsrecht genieten. Gezinnen met minderjarige kinderen in precair verblijf hebben steeds het recht vrijwillig terug te keren naar hun land van herkomst of een derde land waar ze verblijfsrecht hebben.

In de praktijk zijn er twee soorten terugkeer: de vrijwillige terugkeer (eventueel met hulp van een organisatie) en de gedwongen terugkeer. 

Onderstaand schema van Myria verduidelijkt het verschil tussen deze termen:

Men moet terugkeren binnen de termijn van het bevel om het grondgebied te verlaten (BGV) dat de Dienst Vreemdelingenzaken normaliter opstelt na een negatief beëindigde verblijfsprocedure. In 2017 werden er 44.970 BGV's uitgevaardigd (Bron: Myria, Myriadoc 8, Terugkeer, detentie en verwijdering van vreemdelingen in België, Recht op gezinsleven in het gedrang, December 2018).

Een terugkeerbesluit kan gepaard gaan met een inreisverbod dat voor een bepaalde duur de toegang tot en het verblijf op het Belgisch grondgebied of op het grondgebied van alle EU-lidstaten verbiedt.

 

Vrijwillige terugkeer

Vrijwillige terugkeer is wat de naam zegt: het vrijwillig terugkeren naar het land van herkomst of een derde land waar men verblijfsrecht heeft. Dit kan op twee manieren: ofwel mét hulp van een organisatie (begeleide vrijwillige terugkeer), ofwel op zelfstandige wijze (geregistreerd zelfstandig vertrek).

• Geregistreerd zelfstandig vertrek

Als we van zelfstandig vertrek spreken, dan betekent dit dat het gezin haar terugkeer zelf organiseert en betaalt.

Volgens het Statistisch Jaarverslag 2017 van DVZ, vertrokken in 2017 1.483 mensen op zelfstandige wijze. Deze mensen lieten aan de Belgische autoriteiten weten dat ze het grondgebied vrijwillig en zonder begeleiding hadden verlaten. De grote meerderheid van die vertrekkers worden geregistreerd in de luchthaven van Zaventem, maar soms gebeurt het ook dat een vreemdeling bijvoorbeeld de Belgische ambassade op de hoogte brengt nadat hij naar zijn land van herkomst is teruggekeerd. 

• Begeleide vrijwillige terugkeer

De begeleide vrijwillige terugkeer betreft vreemdelingen die beslissen om het grondgebied te verlaten EN die daarbij hulp wensen te krijgen. Die ondersteuning bij de terugkeer omvat hulp bij het verkrijgen van de benodigde documenten voor de reis, de terugbetaling van de kosten en de betaling van het vliegtuigbiljet. Onder bepaalde voorwaarden kan die terugkeer vanuit een gesloten centrum of een terugkeerwoning worden georganiseerd. Ook verzoekers om internationale bescherming van wie de procedure nog loopt of die uitgeprocedeerd zijn, kunnen hiervoor in aanmerking komen.

Onderstaande afbeelding geeft meer duidelijkheid over de cijfers van begeleide vrijwillige terugkeer in 2017:

 

Programma's voor begeleide terugkeer

De vorige en huidige regeringen zetten sterk in op vrijwillige terugkeer. Er bestaan dan ook verschillende programma's om mensen bij te staan in de terugkeer, waaronder:

• International Organisation for Migration (IOM): Het programma Return and Emigration of Asylum seekers ex-Belgium (REAB) is een programma voor bijstand bij vrijwillige terugkeer en re-integratie.
• Caritas International heeft verschillende programma's voor re-integratie en begeleiding aan terugkeerders, incl. kwetsbare groepen
• SEFOR: Dit programma van de Dienst Vreemdelingenzaken heeft als doel mensen die een bevel hebben gekregen om het grondgebied te verlaten op te volgen en na te gaan of ze effectief terugkeren naar hun land van herkomst
• De Dienst Asiel- en Vluchtelingenbeleid van de stad Gent heeft een eigen project waarbij ze een aantal mensen die reeds intekenden op vrijwillige terugkeer opvangen in afwachting van de effectieve terugkeer.

De meest recente cijfers voor 2017 vindt u hier.

 

Gedwongen terugkeer

Wanneer een gezin zonder wettig verblijf geen gevolg geeft aan het bevel om het grondgebied te verlaten (BGV), dan kan de Belgische overheid ze gedwongen terugkeren naar het land van herkomst of een derde land waar ze een verblijfsrecht hebben. Om de terugkeer te garanderen kan de overheid het gezin vasthouden (zie 'Detentie en alternatieven').

Een gedwongen terugkeer verloopt volgens een stappenplan in samenwerking met de federale politie: 

1. Het gezin kan vertrekken zonder verzet
2. Indien het gezin weigerde te vertrekken, kan de federale politie het gezin begeleiden tot aan het vliegtuig
3. Indien het gezin weigerde te vertrekken, kunnen agenten van de federale politie het gezin begeleiden tot aan de bestemming
4. Tot slot kan een beveiligde vlucht georganiseerd worden.

Volgens het Statistisch Jaarverslag 2017 van DVZ, werden er in 2017 4.503 mensen gedwongen verwijderd van het Belgisch grondgebied. 

 

Terugkeerbegeleiding

Gedwongen of vrijwillig, de terugkeer moet goed voorbereid worden. Hiervoor dient voldoende ruimte en tijd vrijgemaakt te worden: begeleiden naar terugkeer is niet louter een kwestie van informatieverstrekking, maar het is een ondersteuningsproces waarbij mensen opnieuw de energie dienen te vinden om hierover te ‘durven’ en ‘kunnen’ nadenken.

Moeten families niet op andere manieren voorbereid worden op een vrijwillige terugkeer door hen bijvoorbeeld bepaalde kansen te bieden in België die hen beter in staat stellen om de terugkeer mogelijk te maken? Dit kan gaan over een opleiding, een stage in een bedrijf, een voormalig economisch project revitaliseren in het land van herkomst via REAB-premies, contacten met familie herstellen voor het vertrek,... Je kan immers personen nog zo goed begeleiden, als de randvoorwaarden voor een duurzame terugkeer niet vervuld zijn, haalt het weinig uit. Mensen moeten effectief kansen krijgen om in hun land van herkomst een menswaardig en in hun ogen zinvol leven te leiden.

Voor meer informatie over begeleiding, zie 'Begeleiding'

 

Terugdrijvingen

Vreemdelingen die aan een Belgische grens toekomen en de toegang tot het grondgebied geweigerd worden omdat ze niet aan de voorwaarden voleoden om toegang te krijgen tot het grondgebied, krijgen een terugdrijvingsbeslissing. Een vreemdeling kan zelfs worden teruggedreven wanneer hij in het bezit is van de vereiste reisdocumenten (bijv.: hij kan zijn reismotief niet voldoende rechtvaardigen of hij kan niet bewijzen dat hij over voldoende fnanciële middelen beschikt voor de volledige duur van zijn verblijf).

Volgens het Statistisch Jaarverslag van DVZ werden in 2017 2.475 personen aan de grens teruggedreven.

 

Cijfers

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verschillende soorten terugkeer in 2017:

Tussen 2016 en 2017 stelde Myria het volgende vast:

• een duidelijke toename van de terugdrijvingen;
• een vermindering van de begeleide vrijwillige terugkeer;
• een zeer lichte daling van de repatriëringen;
• een lichte stijging van het geregistreerd zelfstandig vertrek.

.

Omgaan met terugkeer

Wanneer een kind of familie vertrekt, laten ze vaak een netwerk van vrienden, familie en kenissen achter. Om het vertrek een plaats te kunnen geven voor het kind, maar ook de gemeenschap die men verlaat, is het belangrijk het vertrek te benoemen. De Nederlandse Stichting Pharos stelde een document op om klassen te begeleiden in het afscheid van een leerling getiteld "Nou... dag maar weer".